به عمل بررسی رویدادهای گذشته بازار به عنوان روشی برای پیش بینی روند و نوسان قیمت آینده، تحلیل فنی (TA) می‌گویند. از بازار سنتی تا بازار ارز دیجیتال، اکثر معامله کنندگان به ابزار تخصصی برای انجام این تحلیل ها وابسته بوده اند و شاخص قدرت نسبی (RSI) نیز یکی از این ابزارها است.
شاخص قدرت نسبی (RSI) یک اندیکاتور تحلیل فنی است که در اواخر دهه ۱۹۷۰ توسعه یافته است و ابزاری می‌باشد که معامله کنندگان با استفاده از آن می‌توانند عملکرد سهام خاص در مدت زمان مشخص را بررسی کنند. این اندیکاتور اساسا یک اسیلاتور نوسان است که مقدار و سرعت نوسانات قیمت را اندازه گیری می‌کند. بر اساس پروفایل معامله کنندگان و برنامه معاملاتی آنها، RSI می‌تواند ابزار بسیار سودمندی باشد.
اندیکاتور شاخص نسبی توسط ولز وایلدر در سال ۱۹۷۸ ایجاد شد. او RSI را در کتاب خود به نام “مفاهیم موجود در سیستم های معاملات فنی” همراه با سایر اندیکاتورهای تحلیل فنی نظیر SAR پارابولیک، محدوده میانگین واقعی (ATR) و شاخص میانگین جهت دار (ADX) معرفی کرد.
وایلدر قبل از آنکه به تحلیلگر فنی تبدیل شود به عنوان مهندس فنی و توسعه دهنده املاک کار می‌کرد. وی معاملات سهام را در سال ۱۹۷۲ شروع کرد اما در این زمینه آنچنان موفق نبود. چند سال بعد، وایلدر تحقیقات و تجربیات معاملاتی خود را به صورت فرمول ها و اندیکاتورهای ریاضیاتی درآورد که بعداً توسط بسیاری از معامله کنندگان سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفت. کتاب وایلدر تنها طی ۶ ماه نوشته شد و علیرغم آنکه برای دهه ۱۹۷۰ است، اما هم چنان مرجعی برای بسیاری از معامله کنندگان و تحلیلگران است.
برای آشنایی بیشتر با تحلیل تکنیکال به اینجا مراجعه کنید
نحوه کار اندیکاتور RSI چگونه است؟
اندیکاتور RSI به طور پیش فرض، تغییرات قیمت دارایی مورد نظر را طی ۱۴ دوره (۱۴ روز برای نمودارهای روزانه، ۱۴ ساعت برای نمودارهای ساعتی و غیره) اندازه گیری می‌کند. فرمول این اندیکاتور برابر است با میانگین افزایش قیمت در دوره مورد نظر تقسیم بر میانگین کاهش قیمت و سپس نمایش آن در مقیاس صفر تا صد.
همانطور که اشاره شد، RSI یک اندیکاتور نوسانی است که یکی از ابزارهای فنی معاملات است و نرخ تغییرات قیمت را اندازه گیری می‌کند. هنگامی که روند این اندیکاتور صعودی باشد نشان می‌دهد که سهام در بازار در حال خریده شدن است. اگر روند این اندیکاتور نزولی باشد نشانه این است که علاقه معامله کنندگان به سهام مورد نظر را حال کاهش و فشار فروش در حال افزایش است.
اندیکاتور RSI هم چنین اندیکاتور اسیلاتوری است که شناسایی شرایط خرید یا فروش بیش از حد را برای معامله کنندگان آسان می‌کند. این اندیکاتور با در نظر گرفتن ۱۴ دوره زمانی، قیمت دارایی را در مقیاس صفر تا صد ارزیابی می‌کند. اگر مقدار RSI کمتر از ۳۰ باشد نشان دهنده این است که قیمت دارایی مورد نظر احتمالا به کف قیمت رسیده است و اگر بالاتر از ۷۰ باشد بیانگر این است که دارایی مورد نظر به سقف قیمت رسیده است.
اگرچه تنظیمات پیش فرض RSI برای ۱۴ دوره زمانی می‌باشد، اما معامله کنندگان می‌توانند این دوره های زمانی را بر اساس نیاز خود کمتر یا بیشتر کنند. بنابراین، RSI هفت روزه در خصوص نوسانات قیمت از حساسیت بیشتری نسبت به RSI بیست و یک روزه برخوردار است.به علاوه، تنظیمات کوتاه مدت را می‌توان طوری تنظیم کرد که به جای ۳۰ و ۷۰، مقادیر ۲۰ و ۸۰ را به عنوان شرایط فروش و خرید بیش از حد در نظر گرفت.
نحوه استفاده از RSI بر اساس واگرایی ها چگونه است؟
علیرغم مقادیر ۳۰ و ۷۰ RSI که بیانگر شرایط فروش و خرید بیش از حد می‌باشند، معامله کنندگان هم چنین از RSI برای پیش بینی روندهای برگشتی یا شناسایی سطوح حمایتی و مقاومتی استفاده می‌کنند. چنین رویکردی بر اساس واگرایی های صعودی و نزولی می‌باشد.
واگرایی صعودی به شرایطی می‌گویند که قیمت و مقدار RSI برخلاف یکدیگر پیش می‌روند. بنابراین مقدار RSI افزایش می‌یابد و کف قیمت را بالا می‌کشد در حالی که قیمت کاهش می‌یابد و کف قیمت را کاهش می‌دهد. واگرایی صعودی نشان می‌دهد که علیرغم روند نزولی قیمت، روند نوسانی قوی تر می‌شود.
در مقابل، واگرایی نزولی نشان می‌دهد که علیرغم افزایش قیمت، بازار در حال از دست دادن روند صعودی خود می‌باشد. بنابراین، مقدار RSI کاهش می‌یابد و قیمت دارایی افزایش می‌یابد.
به خاطر داشته باشید که واگرایی های RSI طی روندهای قوی بازار قابل اتکا نمی‌باشند. این موضوع بدان معنا است که روند نزولی قوی می‌تواند واگرایی های نزولی زیادی را به همراه داشته باشد. به این دلیل، بهتر است واگرایی های RSI برای بازارهایی با نوسان کم استفاده شود.
نتیجه گیری
هنگام استفاده از شاخص قدرت نسبی (RSI) باید چند عامل مهم نظیر تنظیمات، مقدار RSI و واگرایی های صعودی و نزولی را در نظر گرفت. هرچند باید همواره به خاطر داشته باشیم هیچ اندیکاتور فنی ای ۱۰۰ درصد کارآمد نیست، مخصوصا اگر به تنهایی مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، معامله کنندگان باید استفاده از اندیکاتور RSI را همراه با سایر اندیکاتورها در نظر بگیرند تا از دریافت سیگنال های اشتباه جلوگیری شود.