فناوری بلاکچین (Blockchain) چیست؟

مقدمه

در عصر تکنولوژی، دیتا و اطلاعات حرف اول را می‌زنند و روزانه انبوهی از داده ها و اطلاعات در دنیای تکنولوژی تولید می‌شود. اما نگهداری، ثبت و استفاده درست از این اطلاعات است که بشر را به سمت پیشرفت و آسایش سوق می‌دهد؛ تکنولوژی نوظهور بلاک چین (که از آن به عنوان بزرگترین اختراع بشر بعد از اینترنت یاد می شود) نقشی بزرگ در این راه ایفا می‌کند و با ظرفیت های موجود در خود نشان داده است قصد کمک به هرچه سریعتر پیمودن این راه را دارد؛ اما به واقع بلاک چین چیست؟

تاریخچه

شاید یک دلیلی که اکثرا بیت کوین را با بلاک چین یکی می‌دانند این باشد که تکنولوژی بلاک چین برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ در کد برنامه نویسی بیت کوین معرفی شد. پس از آن علاوه بر بیت کوین، ارزهای دیگری توانستند از این فناوری استفاده کنند و کوین خود را راه اندازی کنند، بعدها با شناخت بیشتر و بهتر نسبت به این تکنولوژی، متخصصان دریافتند که تنها استفاده و کاربرد بلاک چین ارزهای دیجیتالی نیست بلکه این تکنولوژی کاربردهای فراوانی دارد و می توان در زمینه های مختلف از آن استفاده کرد. در حال حاضر بلاک چین هایی با کاربردهای متفاوت در حال به کارگیری هستند که هر کدام از آنها متناسب با ویژگی هایشان، استفاده های متفاوتی دارند.

مفهوم بلاک چین

مطالب مرتبط:

فرآیند انجام یک تراکنش در بلاک چین

بلاک چین از دو کلمه بلاک (Block) و چین (Chain) تشکیل شده است که به معنی زنجیره بلاک می‌باشد، اما چرا این نام را برای این تکنولوژی انتخاب کردند؟! اطلاعات در فناوری بلاک چین داخل یک سری بلاک هایی قرار می‌گیرند که این بلاک ها زنجیره وار به یکدیگر متصلند از این رو این تکنولوژی بلاک چین نامگذاری شده است، درست مطابق با نوع کارکردش.

بلاک چین چگونه کار میکند

بیایید ببینیم این فناوری چگونه کار می‌کند. احتمالا اگر با دنیای کامپیوتر و فناوری اطلاعات آشنا باشید، واژه‌ی پایگاه داده به گوشتان خورده است. اگر بخواهیم ساده بگوییم پایگاه داده فضایی است برای ذخیره اطلاعات که طبیعتا این پایگاه داده توسط یک فرد یا مرکزیتی ایجاد و کنترل می‌شود. فناوری بلاکچین را می‌توان شبکه‌ای در نظر گرفت که کارکردی مانند پایگاه داده دارد اما مرکزیت خاصی ندارد و توسط نهاد یا ارگانی کنترل نمی‌شود، اطلاعاتی که در بلاک چین ذخیره می‌شوند یک سری تفاوت هایی با اطلاعات ذخیره شده در پایگاه داده ها دارد. (اگر می خواهید با تکنولوژی بلاک چین با زبانی ساده تر آشنا شوید پیشنهاد می کنیم میهن پادکست – بلاک چین به زبان ساده! را گوش دهید)

---

در بلاک چین تمامی اطلاعات ثبت شده بین تمام اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می شود و نکته جالب اینجاست که این اطلاعات به هیچ عنوان قابل تغییر و یا حذف نیستند. برای متوجه شدن این جمله باید کمی ریزتر شویم و با نحوه کارکرد بلاک چین بیشتر آشنا شویم.

---

همانطور که پیش تر گفته شد اطلاعات در بلاک چین داخل یک سری بلاک ها ذخیره می شوند. این اطلاعات می توانند هر چیزی باشند و تنها در تراکنش ها خلاصه نمی شوند. هر بلاک علاوه بر اطلاعاتی که درونش ذخیره می شود دارای “هش” است. هش به صورت مجموعه ای از کاراکتر ها است که برای ساخت آن از الگوریتم های خاصی استفاده می شود. هر بلاکی با توجه به اطلاعاتی که درونش قرار دارد، هش مربوط به خودش را دارد و این هش به نحوی نماد اطلاعات درون آن بلاک می باشد. جالب اینجاست اگر حتی بخش بسیار کوچکی از اطلاعات تغییر کند یا حذف شود، هش به طور کلی عوض می شود. حتی هش بلاک های دیگر هم عوض می شود! چرا؟ چون هر بلاکی علاوه بر هش خودش، هش بلاک قبلی را درون بلاکش دارد. بنابراین از این جهت است که به آن زنجیره بلاک ها می گویند.

در بلاک چین حذف و تغییر اطلاعات نداریم

این سوال پیش می آید که یعنی کسی نمی تواند محتویات یک بلاک را تغییر دهد؟ بله می تواند اما این تغییر از چشم اعضای شبکه دور نمی ماند و می بایست تمام شبکه این تغییر را تایید کنند در غیر اینصورت هیچ اعتباری ندارد و اعمال نمی شود. فرض کنید یک فایل موسیقی من را همه اعضای شبکه دارند، حتی اگر من فایل موسیقی را حذف کنم یا تغییر دهم، بقیه اعضای شبکه این اتفاق را نمی پذیرند زیرا کپی نسخه اصلی آن فایل موسیقی را دارند. برای حذف این فایل راهی ندارم جز اینکه کامپیوتر های اعضای شبکه را بگیرم و آن فایل را حذف کنم که عملا چنین اتفاقی امکان پذیر نیست.

ویژگی بلاک چین

• امنیت

اطلاعات در بلاک چین رمزنگاری شده و سپس ذخیره می‌شوند، که این امر باعث افزایش امنیت اطلاعات می‌شود. مسائل مربوط به هش که بیان کردیم نیز در جهت افزایش امنیت است.

• شفافیت

نکته‌ی دیگری که جالب توجه است این است که در بلاک چین، اطلاعات برای همه‌ی اعضای آن قابل مشاهده است، بنابراین شفافیت در اوج خود قرار دارد. (البته در بلاک چین های ضد انحصاری و به طور کلی برای اعضایی که مجوز تایید و مشاهده تراکنس ها را دارند)

• غیر قابل تغییر

مطالب مرتبط:

الگوریتم اجماع در بلاکچین چیست؟

قابلیت جالب دیگر بلاک چین این است که اطلاعات در بلاک چین قابل تغییر و یا حذف شدن نمی‌باشد که در بالا دلیل این امر را ذکر کردیم.

---

یعنی اگر اطلاعاتی ثبت شود دیگر تمام است، اولا همه ی اعضا می‌توانند آن را ببینند، دوما قابل حذف و تغییر نمی‌باشد، سوما از امنیت فوق العاده بالایی برخوردار است.

---

بهتر است برای ملموس تر شدن این مطلب یک مثالی را ذکر کنیم، تصور کنید علی می‌خواهد یک مقدار پول را به سینا بفرستد، ابتدا علی این درخواست خود را اعلام می‌کند و این درخواست به شبکه ارسال می‌شود و به شکل تراکنش در می‌آید به دنبال آن سرویس دهنده های شبکه (اعضای شبکه) این پیغام علی را دریافت می‌کنند و صحت این تراکنش را مورد بررسی قرار می‌دهند و در بلاک ذخیره می‌شود، که آیا علی این مقدار دارایی دارد؟ آیا کلکی سوار کرده است؟ آیا سینایی با آن مشخصات وجود دارد؟ و… در صورت صحت این درخواست، تراکنش انجام می‌شود و پول علی از طریق فناوری بلاک چین به سینا منتقل می‌شود، بدون اینکه نیاز به بانک و یا فرد واسطی باشد.

مطالب مرتبط:

اما نکته جالب تر این است که تقریبا همه فکر می‌کنند تنها کار بلاک چین انتقال ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین و اتریوم و… است اما این تنها یکی از کاربردهای بلاک چین است. از آنجا که کلمه تراکنش بیشتر در مورد مسائل مالی مطرح می‌شود، شاید باعث شده فکر کنیم که منظور از ثبت تراکنش در بلاک چین تنها تراکنش های مالی است. اما در حقیقت اینطور نیست، اگر علی بخواهد حتی متنی برای سینا در شبکه بلاک چین ارسال کند، این عملیات به شکل یک تراکنش ثبت می‌شود.

امروزه بسیاری از شرکت ها در حال استفاده از بلاک چین در بخش های مختلف کسب و کار خود هستند که در ادامه به معرفی برخی از آن ها می پردازیم.

اجماع در بلاک چین

در بلاک چین همه چیز روی حساب و کتاب است. از آنجا که شبکه بلاک چین را اعضای آن زنده نگه می‌دارند و مدیریت می‌کنند، بنابراین تایید یک تراکنش به چند نفر محدود نمی‌شود بلکه باید اعضای آن به اجماع برسند. به این صورت که برای تایید تراکنشی می‌بایست ۵۱ درصد اعضای شبکه در مورد آن، هم نظر باشند.

انواع بلاک چین

بلاک چین ها به طور کلی به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می‌شوند.

بلاک چین عمومی: به بلاک چینی گفته می‌شود که دسترسی به شبکه آن برای عموم آزاد است و همه می‌توانند یکی از اعضای آن شوند مثل بلاک چین بیت کوین، اتریوم و سایر ارزهای دیجیتالی

بلاک چین خصوصی: در این نوع برخی از سرویس دهنده ها یا اصطلاحا گره های شبکه هستند که به سایر اعضا اعتبار می‌بخشند و شبکه در دسترس عموم قرار ندارد و سایر گره‌ها باید مورد بررسی، شناسایی و ثبت نام قرار گیرند. مثل بلاک چین های شرکتی که از طریق آن پرداخت حقوق کارمندان و امور مربوط به آنها انجام می‌شود.

البته برخی از بلاک چین های عمومی و خصوصی به صورت انحصاری هستند که نوع عمومی آن به صورتی است که اطلاعات برای همگان قابل مشاهده است اما تایید و ثبت اطلاعات توسط عده ای خاص یا اعضای یک شرکت خاص انجام می شود. از نمونه های خصوصی انحصاری آن به گونه ای است که اطلاعات تنها توسط اعضای خاصی تایید و ثبت می شوند و همچنین توسط عده ی محدودی قابل مشاهده است.

آینده بلاک چین

همانطور که می‌دانید این فناوری به تازگی پای در عرصه تکنولوژی گذاشته است و همچنان در حال پیشرفت و تکامل است. با توجه به قابلیت هایی که این تکنولوژی دارد می‌توان متصور شد که در آینده نقش بیشتری را در بُعد های مختلف زندگیمان ایفا کند. قابلیت هایی مانند تمرکز زدایی، شفافیت، امنیت، سرعت و… ویژگی‌هایی است که امروزه بسیار حائز اهمیت است.

آیا تا به حال فکر کرده اید که چرا ارزهای دیجیتالی تا این حد محبوب شده اند؟ پاسخ بدیهی است، چون دیگر لازم نیست مردم دارایی های خود را در بانک ها نگهداری کنند و تمامی فعالیتهای مالی مردم توسط خودشان انجام می‌شود. به نوعی می‌توان گفت واسطه حذف شده است. از طرفی، دیگر تعاملات سیاسی و اقتصادی روی دارایی های مردم تاثیر نمی‌گذارد، یا اگر بگذارد بسیار کم است. بعنوان مثال تحریم های مالی ابرقدرت ها دیگر در کاهش ارزش دارایی مردم تاثیر چندانی نخواهد داشت. تازه این تنها کاربرد بلاک چین در زمینه ی ارزی است، در بسیاری دیگر از زمینه ها می‌توان از قابلیت های این تکنولوژی بهره برد. همانطور که بسیاری معتقدند بلاک چین بزرگترین اختراع بشر پس از اینترنت است.